dr Dorota Frączek                                                                                                     30.05.2020

SYMBOL WIELKIEJ NIERZĄDNICY W APOKALIPSIE ŚW. JANA

W KONTEKŚCIE BŁĘDÓW ŚWIADKÓW JEHOWY

WPROWADZENIE

     Pismo Święte posługuje się różnymi gatunkami literackimi. Zastosowanie przez autorów natchnionych poszczególnych form literackich ma na celu wzmocnienie konkretnego przekazu teologicznego danych ksiąg lub ich fragmentów. Przykładowo, kiedy stosuje się formę hymnu, autor biblijny zazwyczaj chce ukazać daną treść jako bezpośrednie działanie Boga lub wskazuje, że to a to jest Bożym zamysłem zwłaszcza jeśli dotyczy bezpośredniego odniesienia do historii Zbawienia. Na przykład opis stworzenia świata w tradycji kapłańskiej (stworzenie w sześć dni) jest formą hymnu. Historia zbawienia bowiem zaczyna się od stworzenia świata. Innym przykładem mogą być słowa Maryi wypowiedziane do Elżbiety: „Wielbi dusza moja Pana…” (Łk 1, 46-56) kiedy to Maryja oznajmia że została Matką Zbawiciela. One również są w formie hymnu.

      Podobnie rzecz się ma z księgą Apokalipsy św. Jana. Wielu odczytuje Apokalipsę jako proroctwo na wzór proroctw ST, które zapowiadały konkretne wydarzenia. Tymczasem Apokalipsa jest sama w sobie gatunkiem literackim charakteryzującym się bogatą symboliką. W ST również był stosowany ten gatunek, ale tam zapowiadane wizje dotyczyły czasów z przed narodzeniem Jezusa. Najczęściej odnosiły się one do konkretnych wydarzeń, choć bywało że wizję należało rozumieć ogólnie. Np. w Księdze Ezechiela imię Goga należało traktować symbolicznie zamiast identyfikować z konkretną postacią. Inaczej mówiąc Ezechiel wszystkich nieprzyjaciół Izraela nazwał tym imieniem.

Przykład podobieństwa między Apokalipsą św. Jana a Apokalipsą ze ST.

Wielka Nierządnica

       Literacki gatunek apokaliptyczny charakteryzuje się bardzo bogatą symboliką i to tutaj właśnie leży klucz do zrozumienia jej treści. Nie oznacza to wcale, że ostatnia księga NT jest napisana jakimś szyfrem. Język symboli i obrazów był znany ówczesnym odbiorcom, co z resztą potwierdza stosowanie go już w ST.

        Księga Apokalipsy pokazuje panowanie Boga jako jedynego Pana i zarazem Odkupiciela. Ale pokazuje również walkę, jaką bestie usiłują prowadzić z Bogiem. Szatan parodiuje Boga Trójjedynego, co autor biblijny przedstawia w postaci anty trójcy o której mówi Apokalipsa w rozdziałach 12-13. Antytrójcą jest Smok, Bestia i Fałszywy Prorok czyli Bestia Druga. Trzy postacie parodiują trzy Osoby Boskie ale w pomieszany sposób.  Podobnie też szatan parodiuje Kościół przedstawiając go w postaci Wielkiej Nierządnicy. I właśnie w niniejszych rozważaniach pozwolę sobie zatrzymać się nad symbolem Wielkiej Nierządnicy, której poświęcony jest rozdział 17 Apokalipsy. W czwartym wersecie nierządnica została określona jako „niewiasta” (Ap 13,4) „ A Niewiasta była odziana w purpurę i szkarłat, cała zdobna w złoto, drogi kamień i perły, miała w swej ręce złoty puchar pełen obrzydliwości i brudów swego nierządu”.

         Niewiasta

     ”Niewiasta” symbolizuje naród lub miasto i znaczy co innego niż „dziewica”. Apokalipsa wprost tłumaczy ten symbol; (Ap. 17,18) „ A Niewiasta, którą widziałeś, jest to Wielkie Miasto, mające władzę królewską nad królami ziem” Również w ST zepsute miasta nazywano „nierządnicami” (Iz 23, 16n) „Weźmij cytrę, obejdź miasto, nierządnico zapomniana! Zagraj dobrze, mnóż piosenki, ażebyś się przypomniała!” lub (Na 3,4-7)  „ Skutkiem mnóstwa nierządów ladacznicy pełnej wdzięku, władczyni czarów, która uwodziła narody swymi nierządami, a plemiona swoimi czarami;  «Oto Ja przeciw tobie! - wyrocznia Pana Zastępów! - i podniosę twe szaty na oblicze twoje, i ukażę narodom twą nagość, a królestwom - twą sromotę.  I rzucę na ciebie obrzydliwości, i zelżę ciebie, i wystawię cię na widowisko».  I każdy, kto cię ujrzy, oddali się od ciebie, i zawoła: «Spustoszona Niniwa!»” Nierządnica zatem to twór świecki, związany z władzą świecką jako parodia tego co nie świeckie, tego co święte, tego co skralne.

        Purpura i szkarłat

      Owa nierządnica była ubrana w purpurę i szkarłat. Kolory te symbolizują w Apokalipsie rangę cesarstwa, królestwa, państwa lub innej organizacji świeckiej oraz jej lubieżność i przepych. W Cesarstwie Rzymskim noszenie purpurowego płaszcza było przywilejem cesarza, również senatorowie swoje senatorskie szaty mieli wykończone purpurową taśmą. Rzymska szlachta mogła jedynie nosić wąski purpurowy pasek. Szkarłat był traktowany jako odcień purpury a w Apokalipsie oznacza rozwiązłość łączącą się z bogactwem oraz nierządem, które Biblia rozumie jako bałwochwalstwo.

        Babilon

     Nierządnica ma wypisane na czole imię: (Ap 17,5) „ A na jej czole wypisane imię - tajemnica: "Wielki Babilon. Macierz nierządnic i obrzydliwości ziemi". Jedne źródła podają, że nazwa Babilon pochodzi od znanej wszystkim wieży Babel, co tłumaczy się jako „zamieszanie”. Inne źródła podają, że nazwa ta wywodzi się od słowa „Babil” co miałoby znaczyć „bramę Bożą”. Obie interpretacje wpisują się w zamysł ksiąg biblijnych. Z jednej strony Babilon za przyczyną wieży Babel kojarzy się z odstępstwem od Boga, pychą i chęcią samostanowienia o sobie a z drugiej strony kojarzy się z niewolą babilońska Izraela (586 do 538 r. p.n.e.). Rozpoczęła się ona od zdobycia Jerozolimy przez króla Nabuchodonozora oraz ograbieniu świątyni Jerozolimskiej. Jak już wspomniałam, zarówno pierwsze jak drugie tłumaczenie wpisuje się w zamysł Boży bowiem niewola była skutkiem zamętu moralnego a jednocześnie „Bożą bramą” ponieważ po niewoli babilońskiej, Izraelici jeszcze mocniej budowali świadomość Narodu Wybranego. 

Apokalipsa jednoznacznie wskazuje na to pierwsze tłumaczenie, ponieważ wszelki grzech jaki symbolizuje Wielka Nierządnica wprowadza zamęt nie tylko moralny i jest związana z władzą świecką ponieważ nierządu dopuścili się z nią królowie (jw.)

       Bestia

Nie można interpretować Wielkiej Nierządnicy w oderwaniu od bestii. (Ap 17, 3) „I ujrzałem Niewiastę siedzącą na Bestii szkarłatnej, pełnej imion bluźnierczych, mającej siedem głów i dziesięć rogów”. Najpierw zajmę się symboliką liczb 7 i 10 oraz symbolem głowy i rogów.

       Siedem

„Siedem” oznacza pełnię. Kiedy Piotr Zapytał się Jezusa ile razy ma przebaczać pada liczba 7 i 77. (Mt 18,21-35) „Wtedy Piotr zbliżył się do Niego i zapytał: «Panie, ile razy mam przebaczyć, jeśli mój brat wykroczy przeciwko mnie? Czy aż siedem razy?». Jezus mu odrzekł: «Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz aż siedemdziesiąt siedem razy”. Zazwyczaj każdy interpretuje to zdanie jako ilość natomiast bardziej chodzi tu o jakość przebaczenia, co widzimy w dalszej części tej perykopy, kiedy Jezus zwraca się do jednego ze sług: „Sługo niegodziwy! Darowałem ci cały ten dług, ponieważ mnie prosiłeś. Czyż więc i ty nie powinieneś był ulitować się nad swoim współsługą, jak ja ulitowałem się nad tobą?.” W całej tej części jest mowa o darowaniu całego długu a nie o wielokrotności przebaczenia. Sama liczba 7 wskazuje na całkowite przebaczenie dopiero powielenie jej w postaci 77 oznacza „wiele” „nieskończenie wiele razy”. Wciąż musimy mieć na uwadze, że języki semickie posiadają inną konstrukcję myślową.

     Dziesięć

      Liczba 10 oraz jej wielokrotność oznacza bardzo dużo, mnóstwo, wystarczająco dużo. Zresztą za każdym razem wielokrotność jakiejś cyfry lub podanie jej w formie kilku takich samych cyfr oznacza wzmocnienie danego symbolu i może wskazywać na ilość tego, co ona symbolizuje jak w wyżej przytoczonej ewangelii. Na przykład 10 dni wystarczyło, aby prorok Daniel udowodnił, że odżywianie się warzywami i wodą (w zamian za zakazane przez Jahwe mięso) nie przyczyni się do zmniejszenia sił witalnych w porównaniu z tymi, którzy będą żywić się mięsem (Dn 1, 11-15) „ Daniel zaś powiedział do strażnika, którego ustanowił nadzorca służby dworskiej nad Danielem, Chananiaszem, Miszaelem i Azariaszem:  «Poddaj sługi twoje dziesięciodniowej próbie: niech nam dają jarzyny do jedzenia i wodę do picia. Wtedy zobaczysz, jak my wyglądamy, a jak wyglądają młodzieńcy jedzący potrawy królewskie i postąpisz ze swoimi sługami według tego, co widziałeś».  Przystał na to żądanie i poddał ich dziesięciodniowej próbie. A po upływie dziesięciu dni wygląd ich był lepszy i zdrowszy niż innych młodzieńców, którzy spożywali potrawy królewskie.  Strażnik zabierał więc ich potrawy i wino do picia, a podawał im jarzyny.”

      Głowa

     Symbol siedmiu głów tak naprawdę wyjaśnia sam autor Apokalipsy (Ap, 17, 9) „ Tu trzeba zrozumienia, o mający mądrość! Siedem głów to jest siedem gór tam, gdzie siedzi na nich Niewiasta.” Dla ówczesnych odbiorców było oczywistym, że chodzi o Rzym, który w tamtych czasach leżał na siedmiu wzgórzach. Rzecz jasna, że Rzym jednocześnie odnosi się do całego cesarstwa, które nosiło nazwę Rzym.

      Rogi

     Symbol ten oznacza świecką władzę instytucji, państwa lub indywidualnego człowieka co również wyjaśnia autor Apokalipsy (Ap, 17, 12) „ A dziesięć rogów, które widziałeś, to dziesięciu jest królów, którzy władzy królewskiej jeszcze nie objęli, lecz wezmą władzę jakby królowie na jedną godzinę wraz z Bestią” Jednocześnie 10 rogów oznacza więc w Apokalipsie „wystarczająco dużo władzy”, „bardzo dużo władzy”. I tutaj jednoznacznie mowa jest o władzy świeckiej, ponieważ wprost odnosi się do królów.

      Zwróćmy uwagę, że bestia o której mowa w rozdziale 17 a więc bestia na której siedzi nierządnica to pierwsza bestia z rozdziału trzynastego (Ap, 13, 1) „I ujrzałem Bestię wychodzącą z morza, mającą dziesięć rogów i siedem głów, a na rogach jej dziesięć diademów, a na jej głowach imiona bluźniercze^”. Pierwsza bestia jest zaprzeczeniem Boga  o czym świadczą słowa (Ap, 17, 11) „A Bestia, która była i nie ma jej”  Jest to zaprzeczenie słów (Który jesteś i Który byłeś,) którymi autor Apokalipsy określa Boga  (Ap. 11,15 - 17) „«Nastało nad światem królowanie Pana naszego i Jego Pomazańca
i będzie królować na wieki wieków».  A dwudziestu czterech Starców, zasiadających na tronach swych przed tronem Boga, padło na oblicza i oddało pokłon Bogu,  mówiąc:
«Dzięki czynimy Tobie, Panie, Boże wszechmogący, Który jesteś i Który byłeś, żeś objął wielką Twą władzę i zaczął królować.”

      666

     Chociaż w rozdziale 17 gdzie mowa o Wielkiej Nierządnicy nie wspomina się o drugiej bestii to jednak chciałabym zatrzymać się krótko na tym temacie.  (Ap, 13, 2-3) : „A Smok dał jej swą moc, swój tron i wielką władzę.  I ujrzałem jedną z jej głów jakby śmiertelnie zranioną, a rana jej śmiertelna została uleczona” W trzynastym rozdziale czytamy (Ap, 13, 11) „Potem ujrzałem inną Bestię, wychodzącą z ziemi: miała dwa rogi podobne do rogów Baranka, a mówiła jak Smok^.” Jest to parodia Jezusa Chrystusa, który umiera jako nowy Baranek a następnie zmartwychwstaje. Bestia ma dwa rogi podobnie jak mają baranki. A następnie nieco dalej o tej samej bestii (Ap, 13,18): „ Tu jest [potrzebna] mądrość. Kto ma rozum, niech liczbę Bestii przeliczy: liczba to bowiem człowieka. A liczba jego: sześćset sześćdziesiąt sześć” Zarówno w języku greckim jak i hebrajskim nie ma osobnego systemu cyfr a to oznacza, że poszczególnym literom alfabetu przyporządkowane są konkretne liczby. Dlatego niejednokrotnie zdarzało się, że łacińscy pisarze a raczej tłumacze, imiona greckie lub hebrajskie zapisywali właśnie w postaci cyfr. Bywało, że posługujący się alfabetem łacińskim korzystali z tego sposobu, aby zaszyfrować jakieś imię. Dla przykładu podam, że w ruinach Pompejów znaleziono zapis „Kocham kobietę o liczbie 545”

    Imię Neron zapisane alfabetem hebrajskim a następnie zapisane w ten sposób, że każdej literze przyporządkowana jest wartość cyfrowa, czyli imię zapisane w postaci cyfrowej a następnie suma tych poszczególnych cyfr daje liczbę 666. Dlatego często postać Antychrysta kojarzy się właśnie z Neronem. Ale jednocześnie odnosi do innych osób, które działają na usługach szatana, ponieważ liczba 666 jest zaprzeczeniem doskonałości a zatem może symbolizować każdego kto jest na usługach Smoka.

Podsumowanie

     Za czasów autora Apokalipsy a także do czasu edyktu Mediolańskiego, czyli do czasu ustania prześladowań Wielka Nierządnica utożsamiana była z cesarstwem Rzymskim, gdzie głównym grzechem nierządu było bałwochwalstwo z uwagi na fakt, że apoteozowano władców. To znaczy, że oddawano im boską cześć. Nierządnica siedziała na bestii, co oznacza, że system polityczny był oparty na Bestii, czyli szatański. Co nikogo nie dziwi w obliczu przymusu oddawania boskiej czci człowiekowi. 

     Ale jak już było wspomniane Apokalipsa nie ogranicza się do wskazania tylko jednego konkretnego wydarzenia w historii a ma na celu ukazanie pewnej zasady, pewnej prawidłowości. W Apokalipsie czytamy (Ap. 17, 15): „I rzecze do mnie: «Wody, które widziałeś, gdzie Nierządnica ma siedzibę, to są ludy i tłumy, narody i języki.” Autor Apokalipsy w ten sposób wychodzi poza konkretne wydarzenie. Ukazuje, że Wielka Nierządnica a zatem różnego rodzaju systemy świeckie, państwa lub organizacje, które siedzą na bestii czyli opierają się na szatańskich wymysłach dotyczyć będą wielu narodów na świecie.

Świadkowie Jehowy

      Świadkowie Jehowy Wielką Nierządnicę utożsamiają z różnymi religiami świata a właściwie ze wszystkimi z wyjątkiem ich wyznania. Najbardziej jednak w Wielkiej Nierządnicy dostrzegają Kościół Katolicki ze Stolicą Apostolską na czele. Ignorują jakby odniesienie się symboli nierządnicy do instytucji świeckich. Na potwierdzenie że chodzi o Kościół Katolicki przytaczają słowa z Księgi Izajasza:” (Iz 1.21); „Jakąż nierządnicą stało się to miasto wierne, niegdyś pełne praworządności, sprawiedliwość w nim mieszkała, a teraz mordercy”  Choć wyraźnie tekst ten odnosi się do miasta które nazwane jest nierządnicą a które przecież jest instytucja świecką, świadkowie Jehowy upatrują w tym tekście odniesienie do religii nie podając jednak uzasadnienia. Nie odczytują znaczenia symboli w kontekście całego Pisma Świętego. Pomijają nawet fakt, iż sam autor Apokalipsy wyjaśnia, że Nierządnicą jest miasto (czyli świecka władza, instytucja, państwo, system) o czym była mowa wyżej.

      Kolejnym ich argumentem, że nierządnica oznacza Kościół katolicki jest fragment (Ap, 17,4): „A Niewiasta była odziana w purpurę i szkarłat, cała zdobna w złoto, drogi kamień i perły”. Zarzucają bowiem Kościołowi luksus, przepych i bogactwo. I tutaj mijają się a symboliką Apokalipsy i to co najmniej w dwóch punktach. Po pierwsze, bogactwo Nierządnicy jest powiązane z purpurą, co nawiązuje do władzy świeckiej i ze szkarłatem co nawiązuje do grzechu związanego z bogactwem np. niesprawiedliwe systemy ekonomiczne, niewolnicze itp. Tymczasem Kościół od samego początku opierał się na systemie ofiary materialnej wiernych, zresztą do dzisiaj tak jest. Nawet jeśli w Niemczech państwo wypłaca pensję kapłanom to z podatku kościelnego który wierni deklarują się odprowadzać. A zatem bogactwo Kościoła, cała architektura, sztuka sakralna powstały z dóbr wiernych dobrowolnie ofiarowanych. Można zatem powiedzieć, że bogactwo Kościoła jest materialnym wymiarem kultury duchowej wyznawców. Do tego nawet gdyby nie uznawać prawdziwości Kościoła katolickiego to z pewnością nie można widzialnej struktury Kościoła uznać za świecką. Każda bowiem struktura religijna jest uznawana jak sama nazwa wskazuje za religijną a nie za świecką. Zważyć należy, że w czasach powstawania tej księgi Kościół był w ukryciu z powodu wielkich prześladowań i nie posiadał ani żadnych bogactw a ni jeszcze nawet żadnej świątyni.

     A zatem jak widać Świadkowie Jehowy w żaden sposób nie mogą wykazać iż Wielką Nierządnica jest Kościół. A jeśli przy tym obstają to kosztem powagi Pisma Świętego, naukowych metod badawczych nad językiem, symbolami a nawet wbrew bezpośredniej treści PŚ, które w omawianym fragmencie Apokalipsy autor sam tłumaczy.

DOPOWIEDZENIE

      W omawianym rozdziale Apokalipsy mamy jeszcze jeden opis owej  Nierządnicy: (Ap 17, 6) „I ujrzałem Niewiastę pijaną krwią świętych i krwią świadków Jezusa”. Od samego początku Kościół był prześladowany. Nawet św. Paweł przed nawróceniem prześladował chrześcijan: (Dz 22,3-16) „Paweł powiedział do ludu: „Ja jestem Żydem, urodzonym w Tarsie w Cylicji. Wychowałem się jednak w tym mieście, u stóp Gamaliela otrzymałem staranne wykształcenie w Prawie ojczystym. Gorliwie służyłem Bogu, jak wy wszyscy dzisiaj służycie. Prześladowałem tę drogę, głosując nawet za karą śmierci, wiążąc i wtrącając do więzienia mężczyzn i kobiety, co może poświadczyć zarówno arcykapłan, jak cała starszyzna. Od nich otrzymałem też listy do braci i udałem się do Damaszku z zamiarem uwięzienia tych, którzy tam byli, i przyprowadzenia do Jerozolimy dla wymierzenia kary.” To właśnie owa Nierządnica symbolizująca miasto, państwo, instytucję, osobę władną mającą wpływy jest piana krwią świadków Jezusa.

     Kościół katolicki był prześladowany nie tylko na początku, ale na przestrzeni całego swojego bytowania na Ziemi. Historia zapisała cały orszak świętych męczenników i wciąż zapisuje nowych. Świadkowie Jezusa to ci którzy świadczą o Jego nauce, to Jego wyznawcy. Inaczej mówiąc wierzący w Niego. Werset szósty to jednocześnie wyznanie autora księgi, że Jezus jest Bogiem o czym będzie innym razem.

     Kolejny tekst, który dopełnia całość to: (Ap 17,16-17) „ A dziesięć rogów, które widziałeś,
i Bestia - ci nienawidzić będą Nierządnicy i sprawią, że będzie spustoszona i naga, i będą jedli jej ciało, i spalą ją ogniem, bo Bóg natchnął ich serca, aby wykonali Jego zamysł,
i to jeden zamysł wykonali - i dali Bestii królewską swą władzę, aż Boże słowa się spełnią.”

    Już w Księdze Rodzaju szatan wykorzystuje ludzi, aby sprzeniewierzyć Boży plan. Pierwsi rodzice po tym jak ulegli pokusie doznali dyskomfortu i wstydu, ponieważ zobaczyli że są nadzy. Szatan osiągnowszy swój cel, nie interesuje się więcej upadłymi ludźmi, zostawia ich samych a przede wszystkim nie spełnia swojej obietnicy. Oni natomiast doznają skutków grzechu stając się śmiertelnymi a następnie zostają wypędzenie z Raju por. (Rdz 3, 1-24). Również wyżej przytoczony cytat pokazuje tę samą zasadę zasadę, że Bestia, którą jest szatan zwodzi ludzi jakąś tanią obietnicą, mami duchem tego świata w zamian za życie wieczne (zbawienie). A potem pożera bestialsko wrzucając do czeluści gdzie panuje totalna nienawiść.  Autor Apokalipsy ukazuje właśnie tę zasadę bardzo wyraźnie, resztą nie tylko w tym fragmencie, a tutaj jakby jest o tym mowa wprost. Jezus zapowiedział prześladowania aż do końca świata, ale też zapowiedział, że Kościół który zbudował na skale nie upadnie. Św. Jan potwierdza jeszcze raz tę prawdę w Apokalipsie tymi słowami (Ap 17,11) „A Bestia, która była i nie ma jej, i ona jest ósmym, a jest spośród siedmiu i zdąża na zagładę^”. Oto cała prawda o Bestii, wie że jest już przegrana, rzuca się i miota, wciąż powraca w różnej formie posługując się ludźmi w taki czy inny sposób, ale ostatecznie odchodzi przegrana z przegranymi którzy siedzieli na niej jak Wielka Nierządnica zdobywając władzę, pieniądze, sławę itp. pławiąc się krótko. 

    Tak więc przeminęła świetność Rzymu, oraz innych cesarstw, przeminęły systemy totalitarne, dyktatury i wszystko i wszyscy którzy prześladowali Kościół. Przeminęli wszyscy ci, którzy (Ap 17,13) „….mają jeden zamysł, a potęgę i władzę swą dają oni Bestii.  Ci będą walczyć z Barankiem, a Baranek ich zwycięży, bo Panem jest panów i Królem królów - a także ci, co z Nim są: powołani, wybrani i wierni»”